100 میلیارد دلار یارانه انرژی؛ آیا سازمان جدید می تواند بحران ناترازی را مهار کند؟
به گزارش سرویس فیلم وبپیما به نقل از همشهری - در پاسخ به این بحران، پزشکیان، سقاب اصفهانی را به عنوان رئیس سازمان بهینه سازی انرژی و معاون انرژی خود منصوب کرد. اما آیا ایجاد این سازمان ضروری بود و آیا معاون جدید میتواند از پس یکی از بزرگترین بحران ها و چالش های کشور برآید؟
سال هاست که حوزه انرژی در ایران با چالش های جدی و چندوجهی مواجه است. کمبودها و ناترازی ها در تامین بنزین، برق و گاز، هزینه های بالای یارانه های انرژی و عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، مشکلاتی هستند که سال ها اقتصاد کشور را تحت فشار قرار داده اند. این نارسایی ها نه تنها موجب کاهش بهره وری منابع طبیعی شده، بلکه اثرات اقتصادی و اجتماعی گسترده ای بر خانوارها، صنایع و بودجه دولت داشته است. کارشناسان بر این نکته تأکید دارند که ادامه روند فعلی بدون اصلاحات بنیادی، اتلاف منابع ملی و افزایش فشار بر اقتصاد و جامعه را تشدید می کند. و برخی بر این عقیده هستند که تداوم وضعیت با این شرایط ممکن نیست.
در این شرایط، رئیس جمهوری در ماه های اخیر ماموریتی تحت عنوان ایجاد سازمان بهینه سازی و مدیریت راهبردی انرژی را به سقاب اصفهانی سپرد و اکنون نیز ایشان را به عنوان معاون انرژی خود و رئیس این سازمان منصوب کردند. این اقدام، با توجه به حساسیت ها و اهمیت اصلاحات انرژی، در فضای مجازی با انتقادات و بحث های گسترده ای روبه رو شد.
برای بررسی ضرورت این سازمان و چالش های پیش روی آن، به گفت و گو با علی مروی، اقتصاددان پرداختیم که مشروح آن را در ادامه خواهید خواند.
علی مروی، اقتصاددان به خبرنگار… در خصوص لزوم تشکیل «سازمان بهینه سازی و مدیریت راهبردی انرژی» گفت: به نظر من ایجاد چنین نهادی به طور کلی قابل دفاع است. تاکنون دستگاه های دولتی فعال در حوزه انرژی — مانند وزارت نفت، وزارت نیرو و حتی بخش هایی از سازمان برنامه و بودجه — عمدتاً بر سمت عرضه انرژی تمرکز داشته اند؛ یارانه انرژی، تولید، و افزایش ظرفیت عرضه. پاسخ آن ها برای رفع ناترازی نیز معمولاً فقط «افزایش عرضه» بوده است. همین رویکرد یک سویه هم کشور را، با وجود برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز، به ناترازی های شدید فعلی رسانده است.
او ادامه داد: در واقع سمت تقاضای انرژی و به ویژه «بهینه سازی تقاضا» تاکنون متولی مشخصی نداشته است. این در حالی است که اصلاحات سمت تقاضا باید به گونه ای پیش برود که هم رشد اقتصادی را تقویت کند، هم عدالت اجتماعی را بهبود دهد، و هم به کاهش تورم کمک کند. با وجود چنین ظرفیت خدادادی در انرژی، ما می توانستیم از این ثروت به عنوان اهرمی برای توسعه کشور استفاده کنیم، اما فقدان سیاست گذاری منسجم در سمت تقاضا مانع این امر شده است.
مروی گفت: از این رو، وجود سازمانی که مسئولیت سیاست گذاری، برنامه ریزی و اقدام نسبت به سمت تقاضای انرژی را بر عهده بگیرد، کاملاً ضروری و قابل دفاع است. این سازمان باید ماهیتی فرابخشی داشته باشد؛ زیرا تقاضای انرژی تنها به دولت محدود نیست و همه حوزه ها — دستگاه های دولتی و حاکمیتی، صنایع، بخش خانگی، بخش کشاورزی و دیگر بازیگران — را دربرمی گیرد. به همین دلیل، منطقی است که این سازمان ذیل رئیس جمهور تشکیل شود تا از اختیار و جامعیت لازم برخوردار باشد.
مروی افزود: بنابراین، وجود بحران های ناترازی در حامل های مختلف انرژی اتفاقاً ایجاب می کرد و هنوز هم ایجاب می کند که چنین تصمیمی زودتر گرفته می شد. واقعیت این است که ما در این زمینه زمان را از دست داده ایم و اقدام برای تشکیل سازمان کاملاً قابل دفاع است.
دولت باید روند فزاینده تقاضا را مدیریت می کرد
مروی گفت: با تصویب مجلس برای تشکیل «سازمان بهینه سازی و مدیریت راهبردی انرژی»، جایگاه قانونی و مستندات قانونی آن فراهم شد. این مصوبه در برنامه هفتم توسعه لحاظ شده است. حتی اگر مجلس چنین قانونی را به دولت تکلیف نمی کرد، باز هم دولت برای رفع ناترازی انرژی باید تمرکز ویژه ای روی ساماندهی بخش تقاضای مصرف انرژی می داشت و روند فزاینده تقاضا را مدیریت می کرد. برای تحقق این هدف، وجود سازوکار فرابخشی ذیل رئیس جمهور ضروری بود. بنابراین، این تصمیم کاملاً قابل دفاع است و از آن نمی توان گریخت.
سوتیتر: حتی اگر مجلس چنین قانونی را به دولت تکلیف نمی کرد، باز هم دولت برای رفع ناترازی انرژی باید تمرکز ویژه ای روی ساماندهی بخش تقاضای مصرف انرژی می داشت و روند فزاینده تقاضا را مدیریت می کرد.
این اقتصاددان تاکید کرد: موفقیت این سازمان کاملاً وابسته به کیفیت و توانایی افرادی است که در آن مشغول به کار می شوند. تیم سازمان باید بتواند جریان اجتماعی و مطالبه اجتماعی مناسبی برای اجرای اصلاحات اساسی در حوزه انرژی ایجاد کند، به گونه ای که بتوانند این اصلاحات را به اهرمی تبدیل کنند تا در برابر گروه های ذینفع که از تغییر وضع موجود متضرر می شوند، ایستادگی کنند.
او ادامه داد: همان طور که می دانیم، اصلاحات اساسی در حوزه انرژی متضررین بزرگی دارد؛ گروه هایی که دهه ها از رانت و یارانه انرژی بهره مند بوده اند. به یاد داشته باشیم که سالانه بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار یارانه انرژی توزیع می شود و این منابع، منتفعان قدرتمندی ایجاد کرده است. این گروه ها از هیچ تلاشی برای مانع تراشی و مقاومت در برابر اصلاحات اساسی دریغ نخواهند کرد.
مروی گفت: بنابراین، توانایی سازمان برای ایستادگی در برابر این فشارها و تغییر بازی ذینفعان، شرط اساسی موفقیت آن است. تحقق این امر مستلزم آن است که اعضای سازمان از خود گذشته، دلسوز، هوشمند و توانمند باشند؛ بتوانند استراتژی های قوی طراحی کنند و همزمان ارتباط مؤثر و اعتمادساز با جامعه برقرار کنند تا حمایت اجتماعی برای اصلاحات فراهم شود.
سوتیتر: اصلاحات اساسی در حوزه انرژی متضررین بزرگی دارد؛ گروه هایی که دهه ها از رانت و یارانه انرژی بهره مند بوده اند. به یاد داشته باشیم که سالانه بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار یارانه انرژی توزیع می شود و این منابع، منتفعان قدرتمندی ایجاد کرده است.
ویژگی خوب سقاب این است که صرفا سیاسی نیست
مروی در ادامه در خصوص سقاب اصفهانی توضیح داد» آقای سقاب اصفهانی را از سال ۱۴۰۰ می شناسیم، یعنی حتی قبل از شروع دولت جناب آقای رئیسی، در جریان تدوین سند تحول دولت. از همان زمان، تمرکز ویژه ایشان بر اصلاح یارانه انرژی بوده و طی چهار سال گذشته بخش عمده ای از وقت خود را به این طرح اختصاص داده اند. به لحاظ دانشی و فهم مسئله، ایشان جزو معدود افرادی هستند که ابعاد فنی، سیاست گذاری و سیاسی – اجرایی مسئله را به خوبی درک کرده و توانسته اند با آن ارتباط برقرار کنند. ویژگی متمایز ایشان این است که آدم سیاسی صرف نیستند و در عین حال ارتباطات سالم و مؤثری با همه طیف های سیاسی که دغدغه حل مسئله دارند، برقرار کرده اند. شواهد این توانایی نیز همکاری با افرادی مثل حاج آقای رئیسی و آقای پزشکیان است که نشان دهنده روحیه کارشناسی و غیرسیاسی بودن ایشان است.علاوه بر این، ایشان توانسته اند تیم بسیار خوبی حول خود جمع کنند، تیمی که از انگیزه و دغدغه بالا برای اجرای اصلاحات برخوردار است و آمادگی دارد حتی هزینه های لازم را برای پیشبرد طرح پرداخت کند. با توجه به ویژگی های یادشده، چنین گزینه ای در میان گزینه های موجود نادر است و به تعداد انگشتان دست نمی رسد.
این اقتصاددان تصریح کرد: از دیگر نقاط قوت ایشان می توان به نیروی جوانی، انرژی و توان بالای کاری اشاره کرد؛ هرچند که با معیارهای امروزی ممکن است جزو نسل جوان محسوب نشود (حدود ۴۰ سال دارند). نکته مهم این است که در سازمان جدید، تیم ایشان باید به گونه ای طراحی شود که از ظرفیت افراد باتجربه و خبره نیز بهره برداری شود. اگر این اتفاق بیفتد، می توان امیدوار بود که ایشان بتوانند یکی از مشکلات دیرینه اقتصاد کشور را حل کنند.
قطعا پول های زیادی برای ناکامی سازمان خرج خواهد شد
مروی در خصوص انتظاراتش در سقاب گفت: مهم ترین انتظارات از ماه های نخست حضور ایشان در این سمت این است که با توجه به جایگاه حساس، قابل پیش بینی بود که جریانات رسانه ای و شبکه های اجتماعی منابع زیادی را صرف حمله و فشار علیه ایشان کنند. انتظار این است که ایشان تحت تأثیر این حواشی قرار نگیرند و تمرکز خود را بر عملکرد واقعی و تصمیمات کلیدی در خصوص انتصابات و اداره سازمان بگذارند. با این رویکرد، ایشان می توانند همراهی حداکثری نخبگان و خبرگان را جلب کنند و اعتبار و نفوذ سازمان را تقویت کنند، بدون اینکه درگیر حواشی شوند. این حواشی نه تنها برای خود ایشان مضر است، بلکه می تواند اجرای موفق اصلاحات انرژی در کشور را نیز تهدید کند. همچنین، ایشان باید در اسرع وقت اقدامات عملی لازم را انجام دهند، از جمله تصویب اساسنامه سازمان و نهایی کردن ساختار آن در دولت. به موازات آن، لازم است برنامه های راهبردی برای حل ناترازی انرژی نهایی و آماده اجرا شود و ایشان به صورت مستقیم با جامعه و نخبگان وارد تعامل شوند تا به انبوه سوالات و ابهامات موجود درباره نحوه اجرای اصلاحات پاسخ دهند. انجام سریع این اقدامات باعث می شود سازمان حرکت خود را شفاف و مستدل آغاز کند و اعتماد عمومی و کارشناسی را جلب نماید، که این امر شرط لازم برای موفقیت اصلاحات در حوزه انرژی است
مروی در مورد چالش هایی که این سازمان خواهد داشت توضیح داد: بزرگ ترین چالش این سازمان، همان طور که قبلاً اشاره شد، این است که پول های زیادی صرف خواهد شد تا سازمان در مسیر خود ناکام بماند و نشان داده شود که تشکیل چنین نهادی اشتباه بوده است و اعتماد به یک نیروی جوان، مانند آقای سقاب اصفهانی، بی مورد بوده است. بنابراین، توانایی ایشان و تیم شان در مدیریت این حواشی و عدم گرفتار شدن در فشارها و حملات رسانه ای و سیاسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در عین حال، خود کار بسیار دشوار است؛ اجرای اصلاحات و به ویژه عادلانه سازی یارانه ها مستلزم تلاش، مهارت و ثبات قدم است. این ترکیب از فشارهای بیرونی و دشواری ذاتی کار، مهم ترین سختی پیش روی سازمان خواهد بود
این خبر توسط سایت همشهری آنلاین منتشر شده و وبپیما صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.
منبع: همشهری آنلاین